IDEA

Sztuka kształtowania przestrzeni w bibliotece  to projekt, w ramach którego 30 bibliotek publicznych z terenów wiejskich i małych miast w Polsce, modernizujących swoje siedziby, skorzystało z konsultacji architektonicznych prowadzonych partycypacyjną metodą projektowania przestrzeni bibliotek. Metoda polega na rozegraniu przez pracowników i użytkowników biblioteki gry planszowej, której podstawą jest zeskalowany rzeczywisty plan budynku. W trakcie gry przygotowanej i moderowanej przez architekta-konsultanta powstaje nowa aranżacja wnętrza biblioteki, godząca oczekiwania pracowników i użytkowników – podstawa do szerszych konsultacji społecznych oraz punkt wyjścia do pełnego projektu architektonicznego. Profesjonalnym podsumowaniem konsultacji jest raport architekta-konsultanta, zawierający wskazówki dotyczące dalszego procesu inwestycyjnego.

Projekt “Sztuka kształtowania przestrzeni w bibliotece”  powstał w odpowiedzi na wyzwanie, przed którym stanęły małe biblioteki publiczne w Polsce. Program niewielkich rządowych dotacji miał w założeniu wspomóc mało zasobne samorządy lokalne – ustawowo ustanowionych organizatorów bibliotek. Granty miały na celu nadgonienie lat zaniedbań, które sprawiły, że biblioteki zaczęły odstraszać stanem swoich siedzib i nie nadążały za zmieniającymi się oczekiwaniami użytkowników.

Jednak przeprowadzenie procesu modernizacji oraz spełnienie zmieniających się społecznych oczekiwań po dekadach zaniedbań wymagało lokalnie niedostępnej fachowej wiedzy. Konieczna była także przestrzenna i społeczna zmiana tam, gdzie do tej pory lokalne władze nie radziły sobie z tak podstawowymi problemami i wymogami prawnymi, jak brak światła dziennego w miejscu pracy i nauki, brak dostępu dla niepełnosprawnych i starszych, brak toalet, niewystarczające ogrzewanie, niedostosowanie miejsca do potrzeb czytelników.

Z tej potrzeby powstał pomysł na wsparcie bibliotek przez grono architektów i architektów wnętrz. Przed projektantami postawiono dwa zadania:

1) profesjonalne wsparcie bibliotekarzy przy rearanżacji ich bibliotek,

2) zaangażowanie użytkowników bibliotek do wspólnego myślenia o przestrzeni spełniającej ich oczekiwania.

Wsparcie dla bibliotek składało się z kilku elementów. Na początku powstał poradnik Biblioteka. Małe pomysły na wielkie zmiany. Jego treści oparto m.in. na doświadczeniach z wizyt i rozmów z bibliotekarzami z małych miejscowości. Autorzy (architekci, architekci wnętrz, psycholog architektury, przedstawicielka FRSI) postulowali uczynienie każdej takiej placówki otwartą, atrakcyjną, wygodną i wielofunkcyjną, poprzez stworzenie całościowej wizji rozwoju. Zaproponowana została innowacyjna (rozwijająca ideę demokracji obywatelskiej) metoda dochodzenia do wspólnej wizji przyszłości biblioteki przez reprezentatywną grupę pracowników i użytkowników. Poradnik jest ogólnodostępny w wersji elektronicznej (polska i angielska wersja) i stał się intelektualną bazą dla konsultantów oraz bibliotekarzy planujących modernizacje bibliotek.

CZĘŚĆ 2 / KONSULTACJE ARCHITEKTONICZNE

Drugim elementem było szkolenie dla 11 architektów-projektantów, którzy następnie mieli wspierać biblioteki. Kwestie urządzania małych bibliotek, jak i angażowania użytkowników w planowanie nie są bowiem przedmiotem studiów lub doskonalenia zawodowego.

W 2010 r. przeprowadzone zostały pilotażowe konsultacje w 30 placówkach, które otrzymały rządowe dofinansowanie modernizacji oraz zgłosiły potrzebę konsultacji. Granty miały wspierać zaplanowane już wcześniej prace modernizacyjne. Celem konsultacji było więc lepsze wykorzystanie funduszy poprzez udział architektów w roli doradców. Konsultacje partycypacyjne trwały z reguły dwa dni i odbywały się w tych przestrzeniach, których dotyczyły. Poruszane były takie zagadnienia, jak identyfikacja wizualna, strefa wejściowa, wyposażenie – umeblowanie, oświetlenie naturalne i sztuczne, kolorystyka, przestrzenie dla dzieci, młodzieży i osób starszych, problemy budowlane, konstrukcyjne, instalacyjne.

BIBLIOTEKI UCZESTNICZĄCE W PROJEKCIE

• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Bystrzyca Kłodzka (woj. dolnośląskie)
• Miejska Biblioteka Publiczna w Złotoryi (woj. dolnośląskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Chojnowie z siedzibą w Krzywej (woj. dolnośląskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Chojnowie z siedzibą w Krzywej, Filia Rokitki (woj. dolnośląskie)
• Biblioteka Samorządowa w Zelgnie (woj. kujawsko-pomorskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Lnianie (woj. kujawsko-pomorskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Sułowie (woj. lubelskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Drelowie (woj. lubelskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Wisznicach (woj. lubelskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Woli Mysłowskiej (woj. lubelskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Krzeszycach (woj. lubuskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Kowiesach (woj. łódzkie)
• Miejska Biblioteka w Iłży (woj. łódzkie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Mokrsku (woj. łódzkie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Mokrsku, Filia Ożarów (woj. łódzkie)
• Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Asnyka w Trzebini (woj. małopolskie)
• Miejska Biblioteka Publiczna im. P. Gojawiczyńskiej w Podkowie Leśnej (woj. mazowieckie)
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Nasielsku (woj. mazowieckie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Dąbrówce (woj. mazowieckie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Jedlni Letnisku (woj. mazowieckie)
• Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy, Wypożyczalnia nr 90 dla Dorosłych i Młodzieży (woj. mazowieckie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Chmielniku (woj. podkarpackie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Mielniku (woj. podlaskie)
• Biblioteka Publiczna w Sokółce (woj. podlaskie)
• Miejska Biblioteka Publiczna w Wasilkowie (woj. podlaskie)
• Biblioteka Publiczna Gminy Zawady (woj. podlaskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Krokowej (woj. pomorskie)
• Ośrodek Czytelnictwa Dziecięcego w Gdańsku (woj. pomorskie)
• Gminna Biblioteka Publiczna w Bojszowach (woj. śląskie)

W odpowiedzi na potrzeby związane z konsultacjami opublikowana została również e-broszura Meble w bibliotece. Małe różnice, duże znaczenie. Jest to pierwsze wydawnictwo wydane przy ścisłej współpracy Stowarzyszenia Architektów Polskich opatrzone otwartą licencją Creative Commons.

Projekt został przeprowadzony przez Stowarzyszenie Architektów Polskich, Oddział Warszawski w ramach Programu Rozwoju Bibliotek.

Autorzy poradnika Biblioteka. Małe pomysły na wielkie zmiany i koncepcji gry:
Magdalena Kubecka, Karol Langie, Dariusz Śmiechowski, Magdalena Czapiewska, Karol Murlak, Joanna Bąk

Autor e-broszury Meble w bibliotece. Małe różnice, duże znaczenie:
Maciej Walczyna

Zespół projektu Sztuka kształtowanie przestrzeni w bibliotece:
Mariusz Bekasiak, Agnieszka Czachowska, Marek Happach, Marlena Happach, Anna Komorowska, Agnieszka Krawczyk, Dorota Kudła, Karol Langie, Maciej Siczek, Dariusz Śmiechowski, Katarzyna Tadeusiak-Jeznach (koordynacja, SARP OW), Dominika Tomaszewska, Maciej Walczyna, Eliza Wierzcholska, Martyna Woropińska (koordynacja, FRSI)